حس چشایی
اهداف:
آشنایی با حس چشایی و مکانیسم تحریک جوانه های چشایی
وظیفه ی اصلی چشایی با جوانه های چشایی دهان است،اما تجربه نشان داده است که حس بویایی نیز به میزان زیادی به درک چشایی کمک می کند. علاوه بر این قوام غذا که توسط حواس لامسه دهان شناسایی می گردد و حضور موادی هم چون فلفل در غذا که پایانه های درد را تحریک می کنند به شدت تجربه ای چشایی را تغییر می دهند.
تا کنون حداقل 13 گیرنده ی شیمیایی در سلول های چشایی مشخص شده است که عبارتند از:
2 گیرنده ی سدیم،
2 گیرنده ی پتاسیم،
1 گیرنده ی کلر،
1 گیرنده ی آدنوزین،
2گیرنده ی شیرینی،
2 گیرنده ی تلخ،
1 گیرنده ی گلوتامات و
1 گیرنده ی یون هیدروژن
اما برای تحلیل عمل چشایی گیرنده ها را به پنج گروه حس های اولیه چشایی تقسیم بندی می کنند:
نواحی مربوط به هر کدام از طعم ها را می توانید در شکل زیر ملاحظه نمایید. طعم خوشمزه طعمی است که در غذاهای حاوی L گلوتامات دیده می شود و برخی از فیزیولوژیست ها آنرا به عنوان یک طبقه بندی محسوب می کنند.
یک جوانه چشایی توسط سلول های به نام پشتیبانی و سلول های چشایی احاطه شده است. این سلول ها دایماً در حال تکثیر اند و سلول های جوان جایگزین سلول های پیر می شوند. در نوک جوانه چشایی یک منفذ چشایی ریز قرار دارد که از ان پرزهای ریزی به نام مژه های چشایی به داخل منفذ چشایی برجسته شده اند.
در لابه لای این سلول های چشایی فیبرهای عصب چشایی وجود دارند که توسط سلول های گیرنده چشایی تحریک می شوند. در روی زبان سه نوع پرز دیده می شود که به نام های پرزهای جامی شکل، پرزهای قارچی شکل و پرزهای برگی شکل معروفند.
غشای سلول های چشایی نیز مانند غشای اکثر سلول های گیرنده حسی در داخل سلول نسبت به بیرون سلول منفی تر است. چشیدن یک ماده چشیدنی بر روی مژه های چشایی باعث کاهش نسبی این پتانسیل الکتریکی منفی شده و سلول چشایی دپولاریزه می شود. ماده چشیدنی به مولکول پروتئینی گیرنده که بر روی سطح خارجی سلول های گیرنده چشایی است متصل می شود.این اتصال سبب باز شدن کانال های یونی شده و یون مثبت سدیم و هیدروژن به داخل سلول وارد می شوند.ماده چشیدنی به تدریج شسته می شود و بدین ترتیب تحریک برداشته می شود.
دانش آموزان وهمکاران ارجمند